"καὶ ἀνυμνήσωμεν"
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ ΗΧΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΙ ΤΟ 1930
ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΛΠΩ ΜΕΡΛΙΕ
Θεοχάρης Στ. Ανεστίδης
Ο ΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΙΚΑΡΙΑΣ ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ
ΚΑΙ ΤΟ "ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΝ ΥΦΟΣ"
Ο Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας Ειρηναίος Παπαμιχαήλ διακόνησε την Εκκλησία του Χριστού περισσότερο από μισόν αιώνα και διακρίθηκε για την πλήρη συναίσθηση της υψηλής του αποστολής, την προσήλωση του στην εκκλησιαστική
παράδοση καθώς και την θεολογική και εν γένει πνευματική του παιδεία.
Ο Ειρηναίος, κατά κόσμον Ιωάννης, γιος πρεσβυτέρου, γεννήθηκε το 1878 στο Κατιρλί της Βιθυνίας, τόπο από όπου είλκε την καταγωγή του και ο Οικουμενικός
Πατριάρχης Παρθένιος Δ' ο Μογιλάλος (ΙΖ" αιώνας). Την εγκύκλιο μόρφωση του έλαβε στην εξατάξια αστική σχολή της γενέτειρας του. Το 1898 ενεγράφη στην περιώνυμη
Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε ως αριστούχος το 1905, ενώ, το 1903, είχε χειροτονηθεί διάκονος από τον τότε Σχολάρχη, Μητροπολίτη Σταυρουπόλεως
και μετέπειτα Σερρών, Απόστολο Χριστοδούλου. Μετά από την αποφοίτηση του, επί δύο χρόνια περίπου, διηύθυνε το Σχολαρχείο της κοινότητας Αρτάκης (Μητρόπολη Κυζίκου)
και κήρυττε τον θείο λόγο. Το 1907, επί πατριαρχίας Ιωακείμ Γ, εισήλθε στην υπηρεσία του Πατριαρχείου ως διάκονος της σειράς, ενώ συγχρόνως δίδασκε τα θρησκευτικά στο
Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο. Στις 10 Μαρτίου 1913 χειροτονήθηκε επίσκοπος και του δόθηκε η έδρα της Μητροπόλεως Δαρδανελλίων και Λαμψάκου, η οποία ιδρύθηκε, τότε, από τον Πατριάρχη Γερμανό Ε'. Με την έκρηξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και εφ' όσον τα Δαρδανέλλια βρέθηκαν στην δίνη των πολεμικών επιχειρήσεων, εγκαταστάθηκε στην
Πόλη, όπου και συμμετείχε στα πράγματα του Πατριαρχείου. Συνοδικός έγινε το 1918, με τον Προύσης Δωρόθεο τοποτηρητή του Οικουμενικού Θρόνου. Τον Φεβρουάριο του 1922,
επί πατριαρχίας Μελετίου Δ', μετατέθηκε στην Μητρόπολη Ελασσώνος, την οποία εποίμανε έως το 1924. Τον επόμενο χρόνο, επανέκτησε τον τίτλο του Μητροπολίτη
Δαρδανελλίων και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Η μετάβαση του στο Παρίσι, για λόγους υγείας, στάθηκε η αφορμή για να παρακολουθήσει συστηματικά μαθήματα φιλοσοφίας
και φιλολογίας στην Σορβόννη. Στις 10 Απριλίου 1926 εξελέγη Μητροπολίτης Σάμου και παρέμεινε στην έδρα αυτή έως τον θάνατο του (29 Ιουνίου 1963). Το θεολογικό και
φιλοσοφικό του έργο συγκεντρώθηκε στους πέντε τόμους των Μελετημάτων, ενώ μετέφρασε και εξέδωσε το Περί προορισμού του ανθρώπου και το Πνεύμα και Ελευθερία του Νικολάου Μπερντιάεφ.
Ο Ειρηναίος υπήρξε ηδύμολπος ιερουργός και εκτελεστής άριστος της εκκλησιαστικής μουσικής. Όταν έψαλλε έθελγε το εκκλησίασμα και ενέπνεε στις ψυχές την κατάνυξη. Είχε εξαιρετική μουσική αντίληψη και επιδεκτικότητα. Προσόντα, τα οποία αξιοποίησε κατά την περίοδο της διακονίας του στον πατριαρχικό ναό, τους χορούς του οποίου διηύθυναν ο Πρωτοψάλτης Ιάκωβος Ναυπλιώτης και ο Λαμπαδάριος
Κωνσταντίνος Κλάββας. Στην Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία ο Ειρηναίος διδάχθηκε και υιοθέτησε το "πατριαρχικόν ύφος". Κύρια χαρακτηριστικά του ύφους αυτού αποτελούν η σοβαρότητα, η ιεροπρέπεια, η καθαρή άρθρωση, η ορθότητα στην εκτέλεση των διαστημάτων και, κυρίως, ο ρυθμός. Αναφέρει επ' αυτού ο αείμνηστος Πρωτοψάλτης
Θρασύβουλος Στανίτσας: "Το πατριαρχικόν ύφος είναι μια απλή ψαλμωδία, ορθώς και κατ' επίγνωσιν -ψαλλομένη, αποτελούσα μίαν συζυγίαν ήχων, τέχνης, ιεράς προσομιλίας,
ψυχικής συντριβής, διαλογικού δυναμισμού, βιωματικής συγκινήσεως, δεκτικής ικανότητος. Το ύψιστον, το οποίον προσπαθεί να επιτύχει, δεν είναι η ευχαρίστησις, η
τέρψις τον ακροατού ή του πιστού. Είναι η μετάθεσις τον εαυτού τον εις το εξαϋλωμένον αντικείμενον της λατρείας του". Το "πατριαρχικόν ύφος" με την απλή και κατανυκτική
μελωδία του αποκρούει την "αρμονικήν ηδυπάθειαν" και επιζητεί την "άπωσιν" του λογισμού από τα εγκόσμια προς τα επουράνια. Οι άρχοντες των πατριαρχικών χορών
γνωρίζουν ότι η εκκλησιαστική μουσική είναι μέσον, είναι όργανο λατρείας. Όταν ψάλλουν η ψαλμωδία τους είναι ταπεινή, ως δει παρακλητική. Είναι εκκλησιαστική
διακονία που σκοπόν έχει να υπογραμμίσει τα νοήματα του λόγου που ανακαινίζουν τον άνθρωπο και ζωοποιούν την ψυχή του.
Τα τροπάρια που αποδίδονται εδώ από τον αείμνηστο Μητροπολίτη Σάμου Ειρηναίο αναδεικνύουν το μουσικό χάρισμα του φιλόμουσου και πεφωτισμένου αυτού
εκκλησιαστικού ανδρός και παρέχουν στους μουσικόφιλους την γνωριμία και την μέθεξη στο ιδιαίτερο αυτό μουσικό ύφος, το λεγόμενο "πατριαρχικόν". Επομένως, αποτελεί ευχής
έργον για την μουσική παρακαταθήκη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας η παρούσα έκδοση του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου.
|
|
