"καὶ ἀνυμνήσωμεν"
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ ΗΧΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΙ ΤΟ 1930
ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΛΠΩ ΜΕΡΛΙΕ
Κωστής Δρυγιανάκης
ΣΙΜΩΝ ΚΑΡΑΣ
Ο Σίμων Καράς γεννήθηκε στο Λέπρεον (Στροβίτσι η παλαιότερη ονομασία) της Ηλείας, το 1903. Όπως μας πληροφορεί ο στενός συνεργάτης του Νίκος Μπαζιάνας, η
μύηση του στη μουσική ξεκίνησε από πολύ νεαρή ηλικία, από τον πατέρα του – τον μπάρμπα-Γιαννάκη - που έπαιζε ταμπουρά, και από τον παπα-Στάθη Λαμπρινόπουλο, ένα καλλίφωνο και μορφωμένο ιερέα, που του έμαθε τα πρώτα μουσικά γράμματα, στο Γυμνάσιο, και τον ενθάρρυνε να συνεχίσει τις μουσικές του σπουδές.
Ο Καράς ήρθε στην Αθήνα το 1921, ως φοιτητής της Νομικής, την οποία τελείωσε, αν και δεν πήρε δίπλωμα. Ταυτόχρονα, άρχισε τις προσωπικές του μουσικές σπουδές και
έρευνες, έξω από τα οργανωμένα ωδεία, και, πάντα κατά τον Νίκο Μπαζιάνα, "εντρυφά σε θεωρητικά έργα αρχαίων Ελλήνων, Βυζαντινών και μεταβυζαντινών συγγραφέων,
αναζητά, αποκρυπτογραφεί και ερμηνεύει παλιά μουσικά χειρόγραφα διαφόρων βιβλιοθηκών (του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, του Αγίου Όρους, της Εθνικής
Βιβλιοθήκης κλπ.). Έτσι, αναδεικνύεται βαθμιαία σ' έναν μοναδικό αυτοδίδακτο μουσικοδιδάσκαλο, σ' έναν επιφανή θεωρητικό, γνώστη της σημειογραφίας των διαφόρων
μορφών και εξελίξεων της βυζαντινής αλλά και της αρχαίας Ελληνικής μουσικής".
Για τρία χρόνια (1931 - 34), ο Καράς έψαλλε στο εκκλησάκι του Προφήτη Ελισσαίου στο Μοναστηράκι (εκεί όπου έψαλλε παλαιότερα ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και λειτουργούσε ο παπα-Νικόλας Πλανάς). Είχε ήδη ιδρύσει, το 1929, το
"Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής", στον οποίο και προήδρευσε ισοβίως, αναπτύσσοντας πολύπλευρη και σημαντικότατη δραστηριότητα, τόσο στο χώρο της
ψαλτικής τέχνης όσο και σ' αυτόν του δημοτικού τραγουδιού - με την λειτουργία Σχολής εξαετούς (και μάλιστα εντελώς δωρεάν) φοιτήσεως, την οργάνωση Εκκλησιαστικής
Χορωδίας και "Μεικτής Χορωδίας Εθνικών Τραγουδιών", ομάδας παραδοσιακών χορών κλπ. Συστηματικά οι χορωδίες του συλλόγου εμφανίζονταν στην εκπομπή Ελληνικοί
Αντίλαλοι, μια εκπομπή στην οποία ο Καράς παρουσίαζε παραδοσιακή μουσική απ' όλη την Ελλάδα, από την ίδρυση του Ε.Ι.Ρ. (του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας), το 1937,
μέχρι και το 1973, δηλαδή για πάνω από 35 χρόνια. Η έκδοση βιβλίων και δίσκων (από το 1972 και μετά) για την Ελληνική μουσική ήταν άλλο ένα από τα σημαντικά έργα του Καρά
και του Συλλόγου. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα αυτά έλαβαν χώρα σε μια εποχή που η Ελλάδα περνούσε μια κρίση ταυτότητας, αποποιούμενη τον πλούτο της παράδοσης της,
στρεφόμενη στα πολιτιστικά πρότυπα του Δυτικού κόσμου. Οι άοκνες προσπάθειες και η σιδερένια θέληση του Καρά κατάφεραν να ξεπεράσουν τις οικονομικές και πρακτικές
δυσκολίες, την κρατική αδιαφορία και την έλλειψη μέσων. Ο Σύλλογος εξελίχθηκε σε παράδειγμα προς μίμηση, ενώ ο ίδιος ο Σίμων Καράς κέρδισε τον αμέριστο σεβασμό όλου του μουσικού κόσμου.
Στις προκείμενες ηχογραφήσεις, που είναι οι παλαιότερες της Εκκλησιαστικής Χορωδίας του Συλλόγου, η οργανωμένη λειτουργία και ο εκπαιδευτικός της ρόλος είναι
ήδη σαφής. Έτσι, βλέπουμε μια μεγαλύτερη ομάδα χορωδών (ακούγονται και παιδιά) στα ευκολότερα τροπάρια (Κύριε εκέκραξα), ενώ στα πιο απαιτητικά συμμετέχουν λιγότεροι,
με τον Καρά να ακούγεται ευκρινώς επικεφαλής (Εξέδυσαν με, Μη της φθοράς). Είναι εντυπωσιακό το περιπαθές ύφος και η κατανυκτική ατμόσφαιρα που δημιουργείται,
ιδιαίτερα στους αίνους της Μ. Πέμπτης (αρ. 6), όπως επίσης και η φρεσκάδα της νεανικής φωνής του 27χρονου τότε Σίμωνα Καρά, χαρακτηριστικό που βέβαια απουσιάζει από τους
κατά πολύ μεταγενέστερους δίσκους του Συλλόγου. Καινοτομική σε σχέση με τις ηχογραφήσεις της εποχής εκείνης, είναι η συνύπαρξη πρωτοψάλτη και χορωδών, που
μεταφέρει την πραγματική αίσθηση του εκκλησιαστικού ψαλτικού χορού, αποφεύγοντας την παγίδα του μονοφωνάρη-σολίστ αλλά και της χορωδίας Ευρωπαϊκού τύπου.
Με όλο το ερευνητικό, διδακτικό και οργανωτικό έργο του, ο Σίμων Καράς συντέλεσε στην αναβάθμιση της Ελληνικής μουσικής παράδοσης, τόσο στο διεθνές ακροατήριο όσο, κυρίως, στο ίδιο το Ελληνικό. Ο θάνατος του, αν και σε πολύ
προχωρημένη ηλικία, το 1999, στέρησε την Ελλάδα από έναν από τους διαπρεπέστερους μουσικολόγους και πρωτοψάλτες της.
|
|
