"καὶ ἀνυμνήσωμεν"
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ ΗΧΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΙ ΤΟ 1930
ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΛΠΩ ΜΕΡΛΙΕ
Λυκούργος Αγγελόπουλος
ΣΙΜΩΝ ΚΑΡΑΣ: Η ΠΡΩΤΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ
Η μουσική δραστηριότητα του Σίμωνος Καρά εκτείνεται στο μεγαλύτερο μέρος του εικοστού αιώνα, του αιώνα που έζησε (1903 -1999). Το έργο του ωστόσο, θεωρητικό και πρακτικό, αρχίζει να βλέπει το φως της ευρύτερης δημοσιότητας, όταν ο ίδιος έχει περάσει τα δύο τρίτα της ζωής του κι έχει ολοκληρώσει την ερευνά του, δίνοντας απαντήσεις σε κάθε μουσικό θέμα που τον προβλημάτισε. Είναι σαν να τον ακούω τώρα, να λέει "δεν μπορούσα να κοιμηθώ, αν δεν έλυνα το πρόβλημα που με απασχολούσε".
Αυτή η φλόγα που τον έκαιγε από τα παιδικά του χρόνια, ήταν εκείνη που οδήγησε τη σκέψη και την ερευνά του και τον βοήθησε να διατυπώσει τα ασφαλή συμπεράσματα
του, θεωρητικά και πρακτικά, συμπεράσματα που ανοίγουν δρόμους, και συνδέουν τις παλιότερες μεθόδους με τη σημερινή των δυο τελευταίων αιώνων.
Τη νεανική αφετηρία της πορείας του Σίμωνος Καρά μας δίνει ανάγλυφη η ηχογράφηση του Αρχείου της Μέλπως Μερλιέ.
Θα έλεγα πως δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση να ακούσεις αυτή την πρώτη ηχογράφηση - μονωδιακή και χορωδιακή - έχοντας κατά νου τη θεωρητική διδασκαλία του
συστήματος, όπως αργότερα τη διατύπωσε αναλυτικά ο ίδιος ο Σ. Καράς (κυρίως ως προς τη δομή και λειτουργία των ήχων και κατά συνέπεια και των ισοκρατημάτων), αν δεν
υπολογίσεις σοβαρά την κατάσταση της μουσικής μας το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, και τον μουσικό και κοινωνικό περίγυρο της δεκαετίας του '20 και του '30. Όταν, δηλαδή,
κακοποιημένες ρυθμικά και μελωδικά βυζαντινές μελωδίες με τη συνοδεία μιας δεύτερης και τρίτης φωνής σε κάθετη εναρμόνιση, παρουσιάζονταν ως οι γνήσιες, "αποκεκαθαρμένες" από ανατολίτικες επιρροές για να αντικαταστήσουν τη δυτικού τύπου πολυφωνία που είχε εισαχθεί βιαίως και ως ξένο σώμα, κυρίως στη θ. Λειτουργία σε
κεντρικούς ναούς της Αθήνας.
Αυτή την εποχή οι αυθεντικοί ψάλτες θέλουν να αντιπαρατάξουν με πολυμελείς χορούς τη μεγαλοπρέπεια και κατάνυξη της μονόφωνης εκκλησιαστικής μουσικής και οι
μουσικοί προσπαθούν να εφαρμόσουν ένα είδος οριζόντιας αρμονίας , όπως ο Κ. Ψάχος με τη συνηχητική γραμμή και ο Σ. Καράς με το διπλό ισοκράτημα.
Αυτό το ισοκράτημα το διακρίνουμε σε πολλά σημεία στην παρούσα ηχογράφηση, ακόμα και σε μουσικές φράσεις που η μεταγενέστερη θεωρητική θεμελίωση του ίδιου του
Σ. Καρά μας διδάσκει πως δεν μπορεί να εφαρμοστεί, όπως, για παράδειγμα, στον πλάγιο του τετάρτου ήχο των στίχων του Μακάριος Ανήρ (αρ. 16).
Παράλληλα, όμως, με ξεχωριστό ενδιαφέρον ανακαλύπτουμε όχι μόνο τη νεανική φωνή του Σίμωνος Καρά, αλλά και την τέχνη και την τεχνική του, καθώς και όλα εκείνα τα στοιχεία και τα θέματα, που μεταγενέστερα θα τον απασχολήσουν, ως την πλήρη
διατύπωση της διδασκαλίας του για τη γραπτή μουσική παράδοση, και την προφορική που ερμηνεύει τη γραπτή: την οκτωηχία και την εξ αυτής προκύπτουσα πολυηχία, τη
μικροδιαστηματική ποικιλία, την ενέργεια των σημαδιών και τέλος την ερμηνεία.
Χωρίς αμφιβολία, η ηχογράφηση αυτή είναι και ιστορική και διδακτική.
|
|
