"καὶ ἀνυμνήσωμεν"
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ ΗΧΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΙ ΤΟ 1930
ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΛΠΩ ΜΕΡΛΙΕ
Μάρκος Φ. Δραγούμης
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ Ι
Στο δίσκο αυτό περιλαμβάνεται το μεγαλύτερο μέρος της βυζαντινής μουσικής που ηχογραφήθηκε το 1930 σε δίσκους 78 στροφών από την Μέλπω Μερλιέ και τους συνεργάτες της για τον τότε "Σύλλογο Δημοτικών Τραγουδιών" (το από το 1935 Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο). Οι φωνές που ακούγονται εδώ είναι του Μητροπολίτη Σάμου Ειρηναίου Παπαμιχαήλ (1878 -1963), του Σίμωνα Καρά (1903 -1999) με τη νεοσύστατη
τότε χορωδία του, και δυο ψαλτών από τα Μέγαρα, του Δημήτρη Παπαποστόλη (1869 - 1933) και του Δημήτρη Καρώνη (1891 -1955).
Στη μικρή αυτή συλλογή αντιπροσωπεύονται, εκτός από τους οκτώ ήχους, και τα τρία είδη του βυζαντινού μέλους: το ειρμολογικό, το στιχηραρικό και το παπαδικό. Και οι
τέσσερις ψάλτες επιλέγησαν για την καλλιφωνία τους και προ παντός για το σεβασμό που είχαν για την προφορική παράδοση. Όπως παρατηρεί η Μερλιέ, "καλή ή κακή, η
παράδοση αυτή κυριαρχεί και σήμερα, κοντά στην τυπωμένη μουσική της εκκλησίας, και πρέπει να μελετηθεί."
Η ίδια θεωρούσε ότι οι βυζαντινοί δίσκοι του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για μαθήματα και διαλέξεις, αλλά ιδίως για την εξέταση των διαφορών που υπάρχουν "μεταξύ στα τυπωμένα μουσικά κείμενα και στην προφορική παράδοση". Έτσι ήδη διαπιστώθηκε ότι ο τρόπος με τον οποίον ψάλλει ο Ειρηναίος τα τροπάρια των Βαΐων (αρ. 1) δεν είναι λανθασμένος, αλλά εντάσσεται σ' ένα
παραδοσιακό σύστημα απόδοσης της κλίμακας του "λεγέτου" (κλάδου του δ' ήχου) που επιχωριάζει στην Πόλη.
Το ενδιαφέρον αυτού του δίσκου είναι προφανές. Η φωνή του Ειρηναίου κυκλοφορεί στο ευρύτερο κοινό για πρώτη φορά, ενώ οι επόμενες ηχογραφήσεις που γνωρίζουμε από τον Σίμωνα Καρά με τη χορωδία του σε βυζαντινά μέλη πραγματοποιήθηκαν σαράντα χρόνια αργότερα μετά από τις εγγραφές που ακούγονται εδώ. Όσο για τους σεμνούς "ανώνυμους" ψάλτες από τα Μέγαρα, κάθε σχόλιο περιττεύει. Τις πηγές με τα καθαρά κρυστάλλινα νερά τις βρίσκουμε πάντα μακριά από τα "βρωμερά νερά των αγκυροβολίων", εκεί που κυκλοφορούν ελεύθερα οι "αίγαγροι", όπως τόσο
ποιητικά το εκφράζει ο Ανδρέας Εμπειρίκος.
|
|
